Bazen bir isim ya da bir kelime aklınıza gelmediği biliniyor. Dilinizin ucundadır ama beyninizde bir blokaj vardır ve o kelime orada sıkışıp kaldığı biliniyor.
“Şey” diyerek boşluğu doldurmaya çalışırsınız. Bu tür unutkanlıklara bilim dilinde “letolojika” adı verilir.
Letolojika kelimesi, diğer birçok beyin ve bellek terimi gibi Yunanca kökenlidir. Lethe unutmak, logos ise söz demektir. Yunan mitolojisinde Lethe, ölülerin dünyevi hatıralarını silmek için içtikleri yeraltı dünyasının beş ırmağından biridir.
Letolojika terimi 20. yüzyılın başlarında psikoterapist Carl Jung tarafından ortaya atılmıştır. Ancak ilk defa 1915 yılında Amerikan Resimli Tıp Sözlüğü’nde yer almıştır. Bu sözlükte, letolojika “kelimeyi anımsayamama durumu” olarak tanımlanmıştır.
Kelimeyi anımsayamama, beyinde belleğin nasıl çalıştığını kavramak için çok önemlidir. Beyin maalesef bir bilgisayar gibi çalışmaz. Bilgiler bir tuşa basarak hemen anımsanamayabilir. Psikolog Tom Statford, “Belleğin çalışma şekli çok ilginçtir, yeni bilgileri anımsamamızı sağlayan şey, onlarla ne kadar ilişki kurduğumuzdur, onları ne kadar çok anımsamak istediğimiz değil” diyor.
Bir insanın kelime dağarcığındaki tüm kelimeleri anımsaması gerçekten güçtür. Bir yetişkin insanın konuşma ve yazmada kullandığı kelime sayısı ortalama 50 bin civarındadır. İnsanın bildiği kelime sayısı tabii ki bundan daha fazladır, ancak günlük konuşma ve yazı dilinde bu kadar kelime yeterlidir. İşte dilimizin ucunda kalan ama anımsayamadığımız kelimelerin çoğu bu pasif kelimelerden oluşur.
Kişi ya da yer isimleri de dahil olmak üzere, sık kullanılmayan kelimeler genelde unutulur. Çünkü bellek ilişki kurarak çalışır ve birbirine bağlı bilgi kalıplarından meydana gelir. Bir kelimenin ne kadar iyi anımsanıp anımsanmadığı, bu kalıplarla ve diğer önemli bilgilerle kurduğu ilişkiye bağlıdır.
Yani beyinde saklanan ama çok kullanılmayan binlerce kelimeyi bir anda anımsamak güçtür, çünkü bellekte kolay anımsanan diğer bilgilerle önemli ilişkileri daha kurulmamıştır.
Letolojika, hem kelimeyi unutmak hem de bellekte olduğunu bildiğimiz o kelimenin izini sürmek anlamına gelir…
